Hitler liderliğindeki Nazi Partisi'nin 30 Ocak 1933'te iktidara gelmesiyle, Yahudi ve Nazi karşıtı bilim insanları üzerinde estirdiği baskı, zulüm ve yıldırma politikalarından dolayı tutuklanma tehdidi altında olanlar, 15 Ekim 1933'te Atatürk'ün daveti ile Genç Türkiye Cumhuriyeti'ne sığınıp bu toprakları "İkinci Vatan" kabul ederek hizmet etmiştir. Bu mucizevi olayı tüm detaylarıyla anlatan "İKİNCİ VATAN-GENÇ CUMHURİYET'e SIĞINANLAR (1933-1953)" adlı kitap, Cumhuriyet tarihimizin belki de en reformist, en akılcı ve en sağduyulu dönemine ışık tutan çok önemli bir yapıttır.

Bu yazımızda, Rifat Esen'in yıllar süren araştırmaları ve çalışmaları sonucunda ortaya çıkan bu kitaptan derlediğimiz önemli noktaları paylaşacağız.

Kurtuluş Savaşımız sonrasında çağdaş bir Türkiye yaratmak için eğitimin önemini çok iyi kavramış olan Atatürk, savaş sırasında dahi eğitim konusuna eğilmiş, gerekli alt yapı hazırlıklarını yapmıştır. Atatürk'ün çağını aşan geniş vizyonu ile davet edilen mülteci Alman bilim insanları Türkiye'de çağdaş bilimin, sanatın ve kültürün temellerini atarak kuşaklar boyu sürecek "derin ve kalıcı" izler bırakmışlardır. İkinci vatan olarak kabul ettikleri "Genç Türkiye Cumhuriyeti" ve onun kurucusu Atatürk de onlar üzerinde derin ve kalıcı izler bırakmıştır.

Atatürk, eğitim alanında köklü dönüşümleri şart görmekteydi. Gerekli dönüşümü başarıyla yapabilecek, "Aydınlanma Devrimlerine" inanmış, genç, cesur, mücadeleci ve bilgili Mustafa Necati, Vasıf Çınar, Dr. Reşit Galip gibi milli eğitim bakanlarının göreve getirilmesi hiç kuşku yok ki Atatürk'ün bilinçli bir tercihiydi. Bu noktada vurgulanması gereken husus, söz konusu bakanların, tüm eğitim alanındaki eksiklikleri, deneyimli Batılı eğitimciler gözüyle objektif olarak saptamak ve öneriler geliştirmek üzere yabancı eğitim uzmanlarıyla bazı çalışmalar yürütmüş olmalarıdır.

Alman Prof. Albert Kühne, Türkiye'nin eski öğretim sistemini terk ederek yeni ve modern bir eğitim sistemine geçmesinin şart olduğunu belirtmiş, mesleki eğitime önem verilmesini tavsiye etmiştir. Türkiye'de iz bırakan Alman bilim insanları, Türk halkının asaletine, Türk hükümetinin mültecilere gösterdiği örnek tutuma ve Atatürk'ün ileri görüşlü liderliğine daima minnettar kalmışlardır.

Kitap, mülteci Alman bilim, sanat ve kültür insanlarının Türkiye ve Atatürk ile ilgili anılarını ve düşüncelerini detaylı bir şekilde aktarmaktadır. Profesörlerin, doktorların ve sanatçıların Atatürk'e olan hayranlığı ve Türkiye'ye duydukları sevgi, onların "İkinci Vatan" olarak gördükleri bu topraklara olan bağlılıklarını göstermektedir.

Rifat Esen'in uzun bir araştırma ve değerlendirme döneminden sonra kaleme aldığı bu kitap, Cumhuriyet tarihimizin önemli bir dönemine ışık tutmakla kalmayıp, aynı zamanda Türkiye'nin insanlık adına sergilediği insanî yaklaşımı da vurgulamaktadır. Bu önemli çalışmadan dolayı Cumhuriyet Kültür Merkezi'ne teşekkür ediyor ve Sayın Rifat Esen'e başarılarının devamını diliyoruz.