Türk şiirinin modern damarında silinmeyecek bir iz bırakan Edip Cansever, dizelerini insanın içindeki en sessiz yerlere doğru eğerek yazdı. Şiirini büyük sloganlardan değil, gündelik hayatta çoğu kez fark edilmeyen küçük titreşimlerden kurdu. Belki de bu yüzden okura hâlâ bu kadar yakın, bu kadar tanıdık gelir.

Onu anlatmak için çoğu zaman bir karanfil yeter. Cansever’in “eğik duran karanfil” imgesi, insanın içsel yükleriyle nasıl ayakta kaldığını sezdirir. Ne tamamen dik, ne tamamen düşmüş… Tıpkı hayat gibi. Tıpkı insan gibi. Şair, bu ufak imgeyle bile bir ruh hâlini ışığa çıkaracak sezgiye sahiptir.

Cansever’in şiirinde yalnızlık büyük laflarla ifade edilmez. Bir sandalye gölgesinde, ağırlaşmış bir bakışta, yarım kalmış bir cümlede gezinir. “Ben Ruhi Bey Nasılım”daki içe dönük ses, aslında hepimizin içindeki gizli koridorları açar. Bu koridorlarda yürürken kimseyi sıkmaz; aksine okuru zarif bir meraka çağırır.

Hayatı hep biraz eksik, biraz yarım bulur Edip Cansever. Ama bu eksiklik onun gözünde bir kusur değil, insanın doğasına özgü bir güzelliktir. Bütün tamamlanmamışlıklarıyla insanı anlamaya çalışır. Belki de onu modern şiirin en güçlü seslerinden biri yapan da budur: Hayatın kırık yerlerine şiirle dokunması.

Bugün Edip Cansever’i yeniden okumak, yalnızca bir şairi anmak değildir; insanın iç dünyasına açılan bir pencereyi aralamaktır. Onun lirik ve derinlikli sesi, şiiri sevenlerle yetinmez; şiiri ilk kez keşfedecek okurlara da sıcak bir kapı açar.

1) “Bir yerçekimli karanfil durur eğik…”

Şiirden bağlam: “Yerçekimli Karanfil”

Çözümleme:
Bu dize, Cansever’in imge kurma biçiminin temel özelliklerini taşır:

• Somut ile soyutun iç içeliği: Karanfil, gündelik hayattan bildiğimiz sıradan bir obje. Fakat ona “yerçekimi” eklediğinde, fiziksel bir kavramı duygusal bir eksen gibi kullanır. Karanfil artık sadece bir çiçek değil; ağırlığı olan, belki de insanın içsel yükleriyle eğilmiş bir varlık.

• Denge arayışı: Karanfilin eğik duruşu, hem yaşamın ağırlığını hem de ayakta kalma çabasını simgeler.

• Sessiz isyan: Cansever’in şiirinde sık görülen kırılgan ama dirençli ruh hâli burada belirgindir.

Bu dize, varoluşçu bir atmosferin kapısını açar: İnsan da tıpkı o karanfil gibi, görünmeyen bir kuvvetle eğilir; ama düşmez.

2) “Kimse bilmez ne kadar yalnız olduğumu…”

Şiirden bağlam: “Ben Ruhi Bey Nasılım”

Çözümleme:
Burada karşımızda sadece bir yalnızlık ifadesi yok; Cansever’in şiirinde sık görülen kişisel monolog tekniğinin en yoğun formu vardır.

• Karakter üzerinden kendini anlatma: Edip Cansever, Ruhi Bey’i yalnızca bir karakter olarak kurmaz; o, şehirde sıkışmış modern insanın ruhsal haritasıdır.

• Toplumsal yalnızlık: Bu yalnızlık bireysel değildir. Kalabalık içinde görünmeyen, duygusunu ifade edemeyen, içindeki devasa boşluğu taşıyan insanın halidir.

• İtiraf değil, açılım: Dize yalvaran ya da sızlanan bir ton taşımaz; içe dönük bir açıklığın başlangıcıdır. Cansever şiirinde yalnızlık, dramatik bir duygu değil; bir bilinç hâlidir.

Bu nedenle bu dize, Türk şiirindeki en güçlü içsel yüzleşmelerden biri sayılır.

3) “Her şey biraz eksik, biraz yarım kalmış gibidir…”

Şiirden bağlam: “Tragedyalar”

Çözümleme:
Bu dize, Cansever’in zihinsel yapısının ve hayat karşısındaki duruşunun anahtarıdır.

• Tamamlanmayan hayat: Ona göre insanın dünyası hiçbir zaman bütünüyle kurulmaz. Hep bir boşluk, bir kırık, bir eksiklik kalır.

• Modern dünyanın kırıkları: Cansever’in şiirinde tragedya, büyük kahramanlık öykülerinden değil, sıradan insanın günlük hayattaki küçük parçalanmalarından doğar.

• Şiirin inşa biçimi: Cümledeki tekrar (“biraz… biraz…”) aynı zamanda ritmi kurar; eksikliğin, hayattaki yinelemeli hâlini duyurur.

Bu dize, Cansever’in şiirini anlamak için neredeyse bir manifestodur: Dünyayı eksikleriyle kabul eden, o eksiklerin içinden anlam üreten bir poetika.

Edip Cansever, şiire her zaman biraz eğik duran bir karanfil gibi yaklaştı.
Ne tam ayakta, ne tam düşmüş… Sanki insanın içindeki o görünmeyen ağırlığı sezmişti çoktan. Onun dizelerinde gündelik hayatın bütün gürültüsü birden susar; geriye, kalbin derinlerinden gelen ince bir sızı kalır. Ama bu sızı acıtmaz, aksine insanı kendine doğru çeken bir sessizliği vardır.

Yalnızlığı büyük sözlerle değil, küçük bir bakışın içinde anlatır.
Ruhi Bey’in sesinde duyduğumuz o kırılgan ton, aslında hepimizin içinden geçen ince bir yoldur. Cansever’in şiiri işte bu yolu aydınlatır: kimsesiz hissettiğimiz anlarda bile, içimizde bir yerlerde usulca yanmayı sürdüren bir lamba olduğunu hatırlatır.

Hayatı tamamlanmış bir bütün olarak görmez.
Ona göre insan, biraz eksik, biraz yarım hâliyle güzeldir. Şiirleri de bu eksikliğin etrafında dolaşır; bazen bir kahve kokusunda, bazen bir sandalyenin gölgesinde, bazen de hiç kurulamamış bir cümlenin ucunda bulur bizi.

Edip Cansever’i özel yapan tam da budur:
İnsanın iç dünyasına yüzünü dönmek için büyük adımlara ihtiyaç olmadığını gösterir. Küçücük bir imgenin bile, doğru dokunulduğunda koca bir evreni açabileceğini hissettirir.